مقدمه:

تاریخ ترکمن ها پر از فراز و نشیب است و بی‌شک زنان در این تحولات، نقشی مؤثر ایفا کرده اند. مطالعاتی در زمینه فرهنگ، تاریخ و زنان ترکمن انجام شده، اما سیر تحولات، نقش و جایگاه آنها در تاریخ پرماجرای شان کمتر مورد توجه قرار گرفته است. زنان در ترکمنستان بیش از نیمی از جمعیت (حدود ۵۱ درصد) و همچنین ۱۶درصد اعضای پارلمان این کشور را تشکیل می‌دهند. طبق ماده ۱۸ قانون اساسی ترکمنستان زنان و مردان دارای حقوق برابر می‌باشند، زنان در این کشور مجاز به تشکیل تشکل‌های مستقل برای خود نیستند. بر همین اساس، اتحادیه زنان ترکمنستان تأسیس شد که تشکل‌های زنان باید توسط این اتحادیه ثبت شوند و سپس اجازه فعالیت دارند. اتحادیه زنان ترکمنستان نیز زیر نظر دولت فعالیت می کند.

اتحادیه زنان ترکمنستان و گفتگوی زنان

    اتحادیه زنان ترکمنستان در سال ۱۹۹۲میلادی فعالیت های خود در حوزه زنان را در مراکز مختلف آموزشی، دانشگاهی و کارگری و کارمندی آغاز کرد. رئیس اتحادیه زنان ترکمنستان تا قبل از سال 2021 خانم «قربانقل آتایوا» و از سال 2021 به بعد ریاست این اتحادیه را خانم «آقجمال دُردی یوا» عهده دار شده است. آدرس ایمیل و سایت این اتحادیه به شرح زیر می باشد:

آدرس ایمیل اتحادیه زنان ترکمنستان: tzb@online.tm

وب سایت اتحادیه زنان ترکمنستان: http://zenan.gov.tm

شماره تلفن: 993448855658+

 گفتگوی زنان، اولین نشستی در تاریخ آسیای مرکزی است که در دسامبر۲۰۲۰ (دی ۱۳۹۹) با حمایت سازمان ملل متحد و توسط نمایندگان جمهوری های قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان و کشور ترکمنستان و به ابتکار «قربانقلی بردی محمداُف» رهبر ملی مردم ترکمن و رئیس مجلس مصلحت خلق ترکمنستان در عشق آباد پیشنهاد شد. سپس در ماه اوت ۲۰۲۱ (مرداد ۱۴۰۰)، نخستین گفتگوی زنان کشورهای آسیای مرکزی در منطقه ملی گردشگری «آوازه» برگزار شد.

در سال ۲۰۲۲(۱۴۰۱) در چارچوب گفتگوی زنان و به ریاست کشور ترکمنستان، قانون و قواعد این ساختار تهیه و تصویب شد. انجمن بین المللی از زنان با استعداد ایجاد گردید و فعالیت های مختلفی با هدف تضمین برابری جنسیتی و ارتقای کارآفرینی زنان انجام شد که در این خصوص می توان به برگزاری نشست گفتگوی زنان کشورهای آسیای مرکزی و روسیه در ۱۳مه سال ۲۰۲۲ (۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۱) در شهر عشق آباد اشاره کرد. در این نشست که با عنوان «نقش زنان در توسعه اجتماعی- سیاسی و اجتماعی – اقتصادی» برگزار شد،  نمایندگان زنان جمهوری قزاقستان، جمهوری قرقیزستان، جمهوری تاجیکستان، ترکمنستان، جمهوری ازبکستان و فدراسیون روسیه شرکت نمودند و خانم «گلشاد ممدوا» رییس سابق مجلس شورای ملی ترکمنستان، رییس شورای انجمن بین پارلمانی کشورهای مشترک المنافع، خانم «والنتینا موتویینکو» رییس شورای فدرال مجلس روسیه، نماینده ویژه دبیر سازمان ملل متحد، خانم «ناتالیا گرمان» رییس سابق مرکز منطقه ای دیپلماسی پیشگیرانه آسیای مرکزی سازمان ملل متحد و خانم «نارینه ساکینیان» نماینده دائم برنامه توسعه سازمان ملل متحد در ترکمنستان سخنرانی کردند.

در حاشیه این نشست، جلسات مختلفی با موضوعات «اداره قانون‌گذاری دولتی: تجربه و همکاری مدرن»، «دیپلماسی پزشکی: تبادل تجربه - راهی مطمئن برای پیشرفت»، «همکاری منطقه‌ای برای رفاه زیست محیطی و توسعه پایدار» برگزار شد.

نخستین بخش های زنان مربوط به ادارات ترکمنستان برای حمایت از حقوق و منافع زنان شاغل در شرکت‌ها، کارخانه ها، مؤسسات و سایر انجمن های عمومی و تقویت نقش آنها در جامعه کارگری تأسیس شد. این بخش‌ها کار خود را بر اساس قانون اساسی ترکمنستان، قوانین ترکمنستان، اساسنامه و برنامه اتحادیه زنان ترکمنستان انجام می دهند.  

وظایف اصلی اتحادیه زنان ترکمنستان

وظایف اصلی اتحادیه زنان ترکمنستان به شرح ذیل می باشد:

• مشارکت فعال زنان در اداره امور جامعه و دولت؛
• کمک به تحکیم خانواده و افزایش اعتبار زن در جامعه؛
• همکاری با سایر نهادهای اجتماعی در ساماندهی زندگی سالم شهروندان و همچنین در مسائل مربوط به خانواده و کودکان؛
• انجام امور خیریه و نیکوکاری و کمک های همه جانبه به زنان و خانواده های نیازمند؛
• استفاده از انواع روش های دیگر فعالیت اتحادیه زنان ترکمنستان که مغایر با قوانین جاری ترکمنستان نباشد.

عضویت در نخستین انجمن اتحادیه زنان ترکمنستان به صورت داوطلبانه و انفرادی انجام می شود. شهروندان بالای ۱۸ سال و زنان و دختران که در اجرای اهداف و برنامه های اساسنامه اتحادیه زنان ترکمنستان مشارکت فعال دارند، به عضویت پذیرفته می شوند.

با توجه به اینکه حقوق زنان در قوانین ملی کشور، جایگاه ویژه‌ای دارد و مبنای قانونی اجرای آن، برابری جنسیتی در کشور می باشد، در مؤسسات آموزشی، همایش هایی به طور منظم در بین اساتید و دانشجویان در زمینه شکل گیری و آگاهی بخشی برابری جنسیتی برگزار می شود.

فعالیت های اتحادیه زنان ترکمنستان  

فعالیت هایی که توسط این اتحادیه و بر اساس برنامه انجام می شوند عبارتند از:

- همایش علمی در مورد میراث ملی تحت رهبری رییس جمهوری ترکمنستان؛

- مسابقه هنری در آموزشگاه های عالی کشور به نام «دانشجوی زیبا»؛

- برگزاری کارگاه های آموزشی برای اساتید و دانشجویان دختر در مورد قواعد نظافت و آداب رسوم؛

- مسابقه هنری بین دانشجویان درخصوص صنایع دستی با عنوان «دختران با استعداد»؛

- نمایشگاه سیار کارکنان بخش های آموزشی به مناسبت جشن ملی بهار«عید نوروز»؛

- رقابت‌های ورزشی به نام «روح سالم در بدن سالم» بین دانشجویان دختر آموزشگاه های عالی؛

- دیدار با کارکنان بخش بهداشت و برگزاری همایشی به نام «راه و روش‌های زندگی سالم»؛

- برگزاری مراسمی با قالی بافان ماهر به مناسبت جشن قالی ترکمن؛

- برگزاری رویدادی به مناسبت روز جهانی حفاظت از کودکان؛

- برگزاری مراسمی به مناسب روز دانش و دانشجویان؛

- برپایی نمایشگاهی برای نمایش لباس‌های ملی دختران و زنان ترکمن؛

- برگزاری نشست تخصصی صنایع دستی دختران و زنان ترکمن به منظور حفظ آداب و رسوم، ارزش‌های ملی، میراث فرهنگی و لباس‌های ملی؛

- برگزاری مسابقه تهیه غذاهای ملی ترکمن.

با توجه به اهمیت ویژه قربانقلی بردی محمداُف رهبر ملی مردم ترکمن به زنان و حفظ سلامتی مادر و کودک به ابتکار وی در تمام استان‌های کشور، مراکز بهداشتی حفظ سلامتی مادر و کودک احداث شده و تجهیزات مدرن پزشکی ساخت کشورهای پیشرفته جهان در آن مراکز نصب گردیده است.

همچنین؛ قانون ترکمنستان درباره «تبلیغ و ترویج تغذیه با شیر مادر و حمایت از آن» از طرف سازمان های بین‌المللی به عنوان الگوی بارز برای سایر کشورهای مناطق مورد استقبال قرار گرفته است.

به طور کلی دغدغه های زنان ترکمنستان را می توان در خشونت علیه زنان، آسیب پذیری(گسیختگی خانوادگی)، کلیشه ای بودن قدرت زنان در ساختارهای حکومتی و نگاه های جنسیتی درباره آنها برشمرد. البته سیاست هایی مبنی بر حمایت از زنان از سوی دولت در قوانین ترکمنستان تدوین شده است ولی به آنها توجهی نمی شود.

با توجه به موضوعات یادشده، تشکیل اتحادیه زنان ترکمنستان، ترویج و تشویق به احیای سنت های ملی و تداوم رفتارهای مردسالارانه است  

در همین جا لازم به ذکر است؛ در حال حاضر رئیس مجلس شورای ملی ترکمنستان خانم «دنیاگوزل غُلمانووا آقمحمدُونا» و معاون رئیس مجلس آقای «قهرمان روزی یِف» است.

نتیجه این که؛ براساس ماده ۱۸ قانون اساسی ترکمنستان زنان و مردان از حقوقی برابر برخوردار می‌باشند، اما در واقعیت، زنان در ترکمنستان دارای محدودیت های بسیاری هستند. اتحادیه زنان ترکمنستان تلاش کرده است که با پویا کردن بخش هایی در ادارات این کشور که درخصوص زنان فعالیت می کنند و تحت رهبری رییس جمهوری ترکمنستان نسبت به ارتقای دانش و آگاهی زنان این کشور تلاش کند. اما آن چه که باید به آن توجه کرد فاصله بسیار بین خواسته های زنان و محدودیت هایی است که دولت ایجاد کرده است و این نیز خود سبب گردیده فعالیت های زنان در چارچوب قوانین دولت بیشتر جنبه نمایشی پیدا کند تا عملی و این مهم را می‌توان در عدم تمایل به حل مشکلات آنها از سوی دولتمردان مشاهده کرد. برابری جنسیتی یکی از چندین موضوع حقوقی بود که توسط دفتر حقوق بشر سازمان ملل (OHCHR) مورد بررسی قرار گرفت و تبادلات خود را با ترکمنستان در اوایل اسفند ۱۴۰۱ منتشر کرد. هیئت ترکمنستان در پاسخ به نگرانی های این نهاد سازمان ملل گفت که «برابری جنسیتی در همه برنامه های ملی برای توسعه اجتماعی و اقتصادی منعکس شده است.» رسانه‌های دولتی این کشور هیچ اشاره‌ای به مشکلاتی مانند آزار و اذیت جنسی و خشونت خانگی زنان نمی‌کنند، به این معنا که در ترکمنستان موضوع زنان اساساً در انظار عمومی مورد بحث قرار نمی گیرند. حامیان حقوق متمرکز بر کشور به انتشار اولین نظرسنجی ملی در مورد سلامت و وضعیت یک زن در خانواده در سال گذشته به عنوان یک نقطه عطف مهم اشاره کردند که در آن داده‌های مربوط به شیوع خشونت خانگی در تضاد با روایت دولت بود که حاکی از شاد بودن جامعه و بدون مشکل بودن آنها است. این نظرسنجی که توسط صندوق جمعیت سازمان ملل متحد (UNFPA) پشتیبانی می‌شود، نشان داد که ۱۶ درصد از جمعیت، بر اساس نظرسنجی از ۳۵۰۰ خانوار، نوعی آزار و اذیت توسط یک شریک صمیمی را تجربه کرده‌اند که ۱۲ درصد آنها خشونت فیزیکی یا جنسی را تأیید می‌کنند. این اتحادیه و بسیاری از سازمان‌های توسعه‌ای علی رغم حضور و فعالیت پررنگ تر زنان در بسیاری از ادارات و مراکز آموزشی و دانشگاهی نسبت به گذشته، در پیام‌های دولتی به اتفاق، زنان را به ‌طور فزاینده‌ای به‌ عنوان مادر، خواهر و «نگهبان سنت‌های ملی» معرفی می‌کنند و این با خواسته های زنان و عملکرد اتحادیه هایی که به صورت آزاد و نه دولتی در ترکمنستان بتوانند فعالیت کنند، فاصله بسیاری دارد.

منابع:

https://turkmenistan.gov.tm/index.php/tk/habar/۵۹۶۴۹/merkezi-aziya-yurtlarynyn-zenanlarynyn-dialogy

https://www.mfa.gov.tm/tk/news/۳۱۵۵

https://www.google.com/search?q=women+in+Turkmenistan&ei=-

https://tdh.gov.tm/tk/post/۳۴۹۲۲/merkezi-aziya-yurtlarynyn-zenanlarynyn-dialogyna-ygrarlylyk-tassyklanyldy